بررسی نغمه ی بیات

درخصوص معناي لغوي اين مقام عده اي معتقدند، واژه اي ترکي و به معناي غم يا غمگين است. عده اي ديگر مي گويند، طايفه و قبيله اي از ترکمن است و عده اي اصل اين کلمه را « به ياد » مي دانند، مانند به ياد خداوند متعال، به ياد پيامبر گرامي اسلام (ص) و به ياد فاطمه ي زهرا (س) [ نرم افزار مائده ].
اين مقام، اولين مقامي است که عموم قاريان در آغاز تلاوت از آن استفاده مي کنند و در ميان الحان، تنها مقامي است که در سه سطح، بيات شروع ( محدوده ي قرار )، توسط ( محدوده هاي جواب و جواب جواب ) و فرود ( پايان تلاوت ) اجرا مي شود [ پيشين].

نغمه شناسی

پیش از هر گونه بررسی و تجزیه و تحلیل مقامات مورد استفاده در موسیقی تلاوت وشناخت آنها ناگزیر از شناخت چند اصطلاح یا مفهوم در موسیقی مقامی عرب هستیم و برای درک بهتر موضوع لازم است با این مفاهیم اولیه و پایه آشنا شویم. در اینجا فرض بر آن است که خواننده گرامی ، آشنایی مختصری با برخی از اصطلاحات و اسامی به کار رفته در موسیقی دارد؛ زیرا در این مجال ، امکان آموزش آنها نیست و اساسا از موضوع بحث ما خارج است و دلیل اشاره به برخی از مفاهیم پایه در موسیقی مقامی عرب آن است که حتی برای بسیاری از آگاهان و آشنایان به مفاهیم و اصطلاحات موسیقی در ایران ، اصطلاحات معادل و مشابه در موسیقی مقامی عرب شناخته شده نیست.

 امام القراءة حمزه بن حبيب بن عمارة بن اسمعيل زيات کوفى (80 ـ 156 هـ . ق) دومين چهره قراء کوفى، قراءت او از دو طريق به حضرت مولى الموالى على عليه السلام مى رسد، شيخ طوسى و ابن نديم او را از اصحاب امام صادق (عليه السلام) دانسته اند، او مردى عابد متقى و فقيه و قارى بود . راويان او 1 ـ ابومحمد خلف بن هشام البزار البغدادى (م 229 هـ ق) 2 ـ ابوعيسى خلاد بن خالد صوفى (م 220 هـ ق)

بسمله :

در ابتداى به قراءت از اول سوره ها (غير از توبه) بسم الله را خوانده، و همچنين مانند همه قراء در وصل آخر سوره ناس به اول فاتحه، ولى در بين دو سوره، آخر سوره را به اول سوره بعدى فقط بدون بسم الله وصل نموده است، و در سوره هاى چهارگانه الزهر (بين مدثر و قيامه ـ انفطار و تطفيف ـ فجر و بلد ـ عصر و همزه) با سکت دو سوره را بدون بسم الله بهم وصل نموده است . کلمات عَلَيهُمْ ـ اِلَيهُمْ ـ لَدَيهُمْ را در وصل و وقف به ضم هاء خوانده، و در وصل کلماتى مثل يوَفيهُم اللهُ ـ قُلُوبِهُمُ العِجْلَ ـ قَبْلِهُمُ الاَنبياءَ که قبل از ضمير هم مکسور يا ياء ساکنه باشد هـ را مضموم خوانده است، و در وقف بر آن بکسر هـ و سکون م خوانده است .