ابـن انـبـارى در كـتـاب الايـضـاح , بـابـى را تـحت عنوان (باب ذكر ما لا يتم الوقف عليه ) آورده است
ايشان در اين باب بيش از سى مورد برشمرده است كه وقف بر آنها تام نيست , از آنجا كـه ابن انبارى وقوف را به تام , حسن و قبيح تقسيم كرده است , بنابراين , مواردى كه از نظر او تام نـيـسـتند, يا حسن هستند و ياقبيح , اما طبق تقسيم وقف به اقسام چهارگانه تام , كافى , حسن و قـبـيح , بايدبگوييم : اين موارد كه ابن انبارى برشمرده است , وقف بر آنها به طور مسلم تام وكافى نيست , بنابراين يا قبيح است و يا حسن , و تعيين قبيح يا حسن بودن آن كاملا به خصوصيت هريك از مـوارد وابسته است , اگر عبارت موقوف عليهاداراى معناى مفيد و مورد نظر آيه باشد, وقف بر آن حسن , و اگر داراى معناى مفيد نباشد و يا معنايش مورد نظر آيه نباشد, قبيح است .
ما ضمن چند درس به بيان و تبيين مجموع مواردى مى پردازيم كه وقف بر آنهاتام و كافى نيست , چه مواردى كه ابن انبارى آورده است , و چه مواردى كه ديگرائمه قرائت بدان اشاره كرده اند.

وقف بين مضاف و مضاف اليه
وقف بر مضاف هميشه قبيح است , زيرا مضاف بدون ذكر مضاف اليه , كلام مفيدنيست .
مثالها: (بسم # اللّه ), (حمد (1), آيه 1).
(مالك # يوم # الدين ), (همان , آيه 4).
(صراط # الذين انعمت عليهم غير # المغضوب عليهم ), (همان , آيه 7).
(مثلهم كمثل # الذى استوقد نارا), (بقره (2), آيه 17).
(من الصواعق حذر # الموت ), (همان , آيه 19).
(وادعوا شهداء # كم من دون # اللّه ), (همان , آيه 23).
(الذين ينقضون عهد # اللّه من بعد # ميثاقه ), (همان , آيه 27).
(وهو بكل # شى ء عليم ), (همان , آيه 29).
(انى اعلم غيب # السموات ), (همان , آيه 33).
(اولئك اصحاب # النار), (همان , آيه 39).
(ولا تكونوا اول # كافر به ), (همان , آيه 41).

راههاى تشخيص مضاف و مضاف اليه :
جـهـت راهنمايى كسانى كه آشنايى زيادى با ادبيات عرب ندارند, نكاتى را جهت شناخت مضاف و مضاف اليه تذكر مى دهيم :
1 ـ مضاف و مضاف اليه هميشه دو اسم هستند, به جز اذ و اذا كه هميشه به جمله اضافه مى شوند.
2 ـ مضاف اليه هميشه مجرور است (لفظا و يا محلا), 3 ـ مضاف هيچگاه با الف و لام نمى آيد.
4 ـ مضاف هيچگاه با تنوين نمى آيد.
5 ـ اگـر در مـضـاف و مضاف اليه بودن شك داشتيم , آن را به فارسى ترجمه كرده و جلو آنها فعل (اسـت ) مـى گـذاريـم , اگـر مـعـنـا صحيح بود, صفت و موصوف , و اگرصحيح نبود, مضاف و مضاف اليه است .

وقف بين فعل و فاعل
اين وقف نيز هميشه قبيح است .
مثالها: (ختم # اللّه على قلوبهم ), (بقره (2), آيه 7).
(فزادهم # اللّه مرضا), (همان , آيه 10).
(فما ربحت # تجارتهم ), (همان , آيه 16).
(ذهب # اللّه بنورهم ), (همان , آيه 17).
(ولو شاء # اللّه لذهب بسمعهم وابصارهم ), (همان , آيه 20).
(فيقولون ماذا اراد # اللّه بهذا مثلا), (همان , آيه 26).
(واذ قال # ربك ), (همان , آيه 30).
(فازلهما # الشيطان ), (همان , آيه 36).
(فتلقى # آدم ), (همان , آيه 37).

درباره رابطه بين فعل و فاعل , نكات زير قابل توجه است :
1 ـ هر فعل داراى فاعل است .
2 ـ ممكن است فاعل ضمير مستتر در فعل باشد, مانند: فاعل در (نعبد) كه (نحن )مستتر است .
3 ـ مـمـكـن اسـت فـاعـل بـعـد از مـفعول بيايد, مانند: (فزادهم اللّه )
,(واذابتلى ابراهيم ربه )
, (انما يخشى اللّه من عباده العلمؤا)
4 ـ ممكن نيست كه فاعل بر فعلش مقدم شود.

وقف بين مبتدا و خبر
ايـن وقـف نـيـز از نـوع قبيح است , براى اينكه كلامى كه مبتدا در آن ذكر شده باشد,ولى خبر آن نيامده باشد و بالعكس , داراى معناى مفيد نيست , مگر در جاهايى كه مبتدا داراى بيش از يك خبر باشد, كه اگر كسى بعد از مبتدا و خبر اول وقف كند, چنين وقفى , وقف حسن خواهد بود.
مثالها:
(الحمد# للّه ), (حمد (1), آيه 2).
(ذلك الكتاب # لا ريب فيه # هدى للمتقين ), (بقره (2), آيه 2).
(اولئك # على هدى من ربهم ), (همان , آيه 5).
(واولئك # هم المفلحون ), (همان جا).
(من الناس # من يقول امنا باللّه ), (همان , آيه 8).
(فى قلوبهم # مرض ), (همان , آيه 10).
(اللّه # يستهزى ء بهم ), (همان , آيه 15).
(مثلهم # كمثل الذى استوقد نارا), (همان , آيه 17).

درباره مبتدا و خبر و رابطه بين آن دو, نكاتى قابل توجه است :
1 ـ جمله اسميه هميشه از مبتدا و خبر تشكيل مى شود.
2 ـ مبتدا عامل اعراب در خبر است .
3 - در مورد عامل اعراب در مبتدا بعضى گفته اند: ابتدائيت است , و برخى گفته اند: خبر است .
4 ـ ممكن است خبر بر مبتدا مقدم شود, مانند: (فى قلوبهم مرض ).
5 ـ ممكن است مبتدا حذف شود, مانند: (صم بكم ), كه در واقع بوده است : (هم صم بكم ).
6 ـ ممكن است خبر حذف شود.
7 ـ مـبـتدا هميشه بايد اسم باشد, ولى خبر مى تواند اسم باشد, يا جار و مجرور, ياظرف و يا جمله , ظـرف , مـانـند: (عنده ام الكتاب )
, جار و مجرور,مانند: (فى قلوبهم مرض ), جمله , مانند: (اللّه يستهزى ء بهم ).
8 ـ يـك مـبتدا مى تواند چند خبر داشته باشد, مانند: (لا ريب فيه ) و (هدى للمتقين ), كه دو خبر براى (ذلك الكتاب ) هستند.

وقف بين فعل (يا شبه فعل ) و مفعول به
فعل متعدى احتياج به مفعول دارد, بنابراين اگر بر فعل متعدى وقف شود و مفعول آن ذكر نشود, چـنـين وقفى قبيح است , و همچنين وقف بر مفعول بدون ذكر فعل , درمواردى كه مفعول بر فعل مقدم شده است .

مثالها:
(اياك # نعبد واياك # نستعين ), (حمد (1), آيه 5).
(اهدنا # الصراط المستقيم ), (همان , آيه 6).
(يقيمون # الصلوة ), (بقره (2), آيه 3).
(يخادعون # اللّه ), (همان , آيه 9).
(فزاد # هم اللّه # مرضا), (همان , آيه 10).
(واذا لقوا # الذين امنوا قالوا امنا), (همان , آيه 14).
(اولئك الذين اشتروا # الضلالة بالهدى ), (همان , آيه 16).
(مثلهم كمثل الذى استوقد # نارا), (همان , آيه 17).
(الذى جعل لكم # الارض فراشا), (همان , آيه 22).
(الذين ينقضون # عهد اللّه ), (همان , آيه 27).
(انى جاعل فى الارض # خليفة ), (همان , آيه 30).
(وعلم # آدم # الاسمء كلها), (همان , آيه 31).
(انى اعلم # غيب السموات والارض ), (همان , آيه 33).
(واياى # فارهبون ), (همان , آيه 40).
(واياى فاتقون ), (همان , آيه 41).

درباره فعل و مفعول و رابطه بين آن دو, نكات زير حائز اهميت است :
1 ـ هر فعل متعدى داراى مفعول است .
2 ـ گاهى اوقات مفعول به صورت ضمير متصل به فعل مى آيد, مانند:(انذرتهم ).
3 ـ گاهى مفعول بر فعل مقدم مى شود, مانند: (اياك نعبد) و (اياى فارهبون ) و(اياى فاتقون ).
4 ـ جمعى از افعال داراى دو مفعول به هستند, مانند: (اهدنا الصراط) و (زادهم اللّه مرضا) كه حتما بـايد فعل با دو مفعولش ذكر شود, تا وقف تام يا كافى باشد,وگرنه وقف قبيح يا حسن خواهد بود, مـانـنـد: وقف بر (زادهم ) كه قبيح است , چون بى معناست , و وقف بر (اهدنا) كه حسن است , چون خودش جمله اى معناداراست .
5 ـ گـاهـى شبه فعل , از قبيل : اسم فاعل , اسم مفعول , مصدر, صفت مشبهه , داراى مفعول است , مانند: (انى جاعل فى الارض خليفة ).
6 ـ گـاهـى مـفـعـول بـعـد از فعل و قبل از فاعل مى آيد, مانند: (فزادهم اللّه ) و(اذابتلى ابراهيم ربه )

وقف بين فعل (يا شبه فعل ) و مفعول مطلق
اين نوع وقف , ممكن است حسن باشد.
مثالها: (انا فتحنا لك # فتحا مبينا), (فتح (48), آيه 1).
(وفتناك # فتونا), (طه (20), آيه 40).
(والناشطات # نشطا), (نازعات (79), آيه 2).
(والسابحات # سبحا), (همان , آيه 3).
(وكلم اللّه موسى # تكليما), (نساء (4), آيه 164).
(اذا دكت الارض # دكا دكا), (فجر (89), آيه 21).
(اذا رجت الارض # رجا), (واقعه (56), آيه 4).
(وبست الجبال # بسا), (همان , آيه 5).
(اذا زلزلت الارض # زلزالها), (زلزله (99), آيه 1).

وقف بين فعل و مفعول له
اين نوع وقف , معمولا حسن است .
مثالها: (يجعلون اصابعهم فى اذانهم من الصواعق # حذر الموت ), (بقره (2), آيه19 ).
(جعل اللّه الكعبة البيت الحرام # قياما للناس ), (مائده (5), آيه 97).
(فاخرج به من الثمرات # رزقا لكم ), (بقره (2), آيه 22).

وقف بين فعل و مفعول فيه
اين نوع وقف , ممكن است حسن و ممكن است قبيح باشد.
مثالها: (انما توفون اجوركم # يوم القيمة ), (آل عمران (3), آيه 185).
(وما اصابكم # يوم التقى الجمعان فباذن اللّه ), (همان , آيه 166).
(فاللّه يحكم بينكم # يوم القيمة ), (نساء (6), آيه 141).
(ويوم القيمة # يردون الى اشد العذاب ), (بقره (2), آيه 85).

برگرفته شده از سایت http://www.kanoonquran.com